Bezoekerscentrum Hegebeintum

Hegebeintum, een terpdorpje met de hoogste terp van Nederland, is vanaf 600 v.C. bewoond. Het oude bezoekerscentrum in een vrijgekomen noodgebouw voldeed technisch en functioneel niet meer. Met Stichting Terp Hegebeintum, het dorp en vrijwilligers is een plan gemaakt voor een nieuw centrum, om blijvend te vertellen over de plek en de bewoners.

Het bezoekerscentrum Hegebeintum is een bescheiden gebouw met een stoer karakter. Het ontwerp dient drie doelen.

Ten eerste en vooral het vertellen over de terp met kerk, bewoners en de ligging in het landschap. Daarover vertelt de tentoonstelling en de ruimtelijk route naar het centrum, door de museale ruimte en de verassing van het spectaculaire zicht op de terp en de kerk vanaf de verdieping. Dat nodigt uit tot het daadwerkelijk ontdekken van de terp en de ringweg. Hegebeintum is een terpdorpje met ongeveer 85 inwoners in het noorden van Fryslân en is zeker al vanaf het jaar 600 voor Christus bewoond. Met een hoogte van 8,80 m is de terp de hoogste van Nederland. De terp is zoals veel terpen vanwege de vruchtbare aarde tussen 1870 en 1928 deels afgegraven, maar de hoofdstructuur en bebouwde delen zijn nog sterk aanwezig. Op de terp staat een tufstenen kerk uit de 11de eeuw, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Net buiten het dorp ligt Harsta State, een stins waarvan de geschiedenis teruggaat tot 1511. Sinds 1991 heeft het dorp een van rijkswege beschermd dorpsgezicht.

Het tweede doel is het versterken, verduidelijken en leesbaar maken van de structuur van het dorp, door eigenwijs aan te sluiten op bebouwingsstructuur en kenmerken van de bebouwing op deze plek.
De plattegrond van het dorpje heeft een wielvormige structuur, zoals veel terpdorpen. Centraal op het hoogste punt staat de kerk. Hiervandaan gaan verschillende paden als spaken het land in. Rondom de kerk is op enige afstand een ringweg. Hieraan liggen woningen en een enkele boerderij. Deze bebouwing is gemetseld met een heldere roodbruine of gele steen, de daken zijn belegd met zwarte of oranjerode pannen. Dit is de bebouwing op de eerste rang, hierachter zijn de schuren en bijgebouwen, uitgevoerd in zwart geteerd hout en in gedekte aardetinten. Het bezoekerscentrum bevindt zich op deze tweede orde, iets lager gelegen aan het open landschap.

Het derde doel is enigszins dubbel. Vanuit de functie gedacht moet het een uitnodigend en in het oog springend gebouw zijn, waar bezoekers vanzelfsprekend op af komen. Maar gezien de kwetsbare kwaliteit van de ‘skyline’ van het dorp moet onderdeel zijn van het dorpssilhouet. Het is niet voor niets een beschermd dorpsgezicht. Op afstand valt het dan ook weg en sluit het naadloos aan op de andere schuren en kappen. Pas bij benadering en nadere beschouwing wordt duidelijk dat dit geen gewone schuur is. Door de materialisering, detaillering en massawerking wordt het langzaamaan zichtbaar, dit is een openbaar gebouw. Het gebouw bestaat uit een aantal kleinere kapjes en één grotere; daarin bevindt zich ook programma op de verdieping. De gevels zijn uitgevoerd in zwart hout, de daken bedekt met zwarte pannen. Grote gevelopeningen geven zicht op het landschap, kleinere juist specifiek zicht en licht op de tentoonstelling. Driehoekige vensters in de nok geven zicht op de hoge luchten en verwijzen naar de regio specifieke uileborden. Een groot venster op de verdieping geeft aan het eind van de route door het centrum een verrassend en spectaculair zicht op de terp en de kerk.
Binnen bepalen stoere eiken kolommen en balken het beeld, verwant aan de schuurconstructies van boerderijen. De materialen zijn verder sober en passend bij de plek. De tentoonstelling, ontworpen door Hofmeijer Dekker Ontwerpers, sluit hier naadloos op aan.

Het bezoekerscentrum is bescheiden maar met karakter en volledig ten dienste van het werkelijke icoon hier, de hoogste terp van Nederland en misschien wel van de wereld.

TWA Architecten

Wij bouwen originelen. Gebouwen met een eigen karakter. Eigenwijs, vaak koppig en soms zelfs een beetje dwars. Maar altijd met respect voor de context en de opgave. De waarden uit de omgeving, het collectieve en het persoonlijke zijn de basis voor elk ontwerp en elk ontwerp voegt waarde toe.

TWA is in 1972 in Oosternijkerk opgericht door Gunnar Daan. Sinds 2005 hebben Bauke Tuinstra en Doeke van Wieren hem opgevolgd en heet het bureau TWA Architecten – te lezen als acroniem en ‘twee’ in het Fries. Verbinden is het omvattende thema in ons werk. Niet het realiseren van een onderscheidend oeuvre maar het leggen van betekenisvolle verbanden in de omgeving, in tijd, in techniek en in gebruik.